Türk Adaları ne kadar Türk?..
Bugün ABD’nin güneyinde “Turks and Caicos” adında bir adalar topluluğu vardır. Küba’nın yaklaşık 400 km doğusunda Caicos, onun da 35-40 km. doğusunda Turks adaları yer alır. Bugün İngiltere’nin sömürgesidir. En büyük özelliği “Amerika’nın keşfi” günlerinden günümüze kalan hatıralardan biri olmasıdır.
Kristof Kolomb’un karaya ilk çıktığı bölgeye yakın adalar topluluğuna Türk Adaları denmesi, hatta en büyüğüne Grand Türk (Büyük Türk) adı verilmesi son derece ilginçtir. Kolomb’un ikinci seferinde yanında bulunan Juan Ponce de León adlı bir İspanyol tarafından 1512’de keşfedilmiştir. Bulunan yerde de “Taino ve Lucayan” diye bilinen yerli ahali yaşıyordu. Yani Osmanlı ile hiç alakası olmayan bir coğrafyada bulunmasına rağmen neden Türk Adaları denmiştir?..
Bunun için bir kaç teori üretilmiştir.
İlki, adada yetişen Cactus Cephalium (tuz kaktüsü) çiçeğinin Türk fesine benzemesidir. Hatta bugünkü bayrağında kaktüs resmi bile bulunmaktadır. Ancak bu çok zorlama bir görüştür ve tatmin edici değildir. Bir kere adanın ismi ilk defa 1600’lü yıllarda bir haritada geçiyor. Fes ise II. Mahmut döneminde (1808-1839), yani adanın keşfinden 300 yıl sonra “alâmeti fârika” olmuştur.
İkincisi, adaya gelen ilk kaşifler kaktüs çiçeklerini Türk fesi zannederler ve “Türkler bizden önce gelip adayı ele geçirmiş” diye bir süre adaya çıkamazlar. Bu da ilki gibi tutarsızdır. Ömrünü deryalarda geçiren hiç bir denizci bu kadar ebleh olamaz.
Üçüncüsü, 15. yüzyılda buralarda, Kemal Reis gibi Osmanlı denizcilerinin barındığı belirtilmektedir. Türkler buraları üs olarak kullandıkları için bu ad verilmiştir derler. Bu akla yatkın bir teoridir. Piri Reis’in ifadesine göre Kemal Reis’in yanında Kolomb’la birlikte sefere çıkmış tecrübeli bir denizci vardır. Bunun rehberliğinde buraya gelip yerleşmiş olabilirler.
Dördüncü teori adada kullanılan yer isimleriyle ilgilidir. Piri Reis’in haritasına bakıldığında bu adaların çevresi noktalarla çevrilidir. Reis bu işaretleri boşuna koymamıştır. Buralar açık denizin ortasında bulunan en sığ yerlerdir. Buralarda büyük tonajlı gemiler karaya oturabilir. Bu nedenle ulaşım için kayıklar kullanılır. Adaya verilen Caicos (kaykos) adının türkçe kayık anlamından geldiği iddia edilir.
Bir diğer kelime ise adanın değişik yerlerine verilen isimlerde “cay” kelimesinin kullanılmasıdır. Adaların güney doğusunda Salt Cay, Ambergriss Cays, Sand Cay; güney batısında Five Cays, Silly Cay, kuzey doğu köşesinde bulunan Little Water Cay, Mangrove Cay gibi…
Cay kelimesi ingilizcede adacık, mercan veya kumdan oluşan küçük ve düz deniz adası anlamlarına gelmektedir. Onlar da kelimeyi, tevatüre göre Lucayan‘lardan almışlar. Yerli ahali “caya hico” yani adalar zinciri diyormuş. Fakat kelimenin Osmanlı türkçesindeki anlamının daha isabetli olduğu görülür. Cay; yer, mevki anlamına gelmektedir.
Karayip kelimesinin Arapça “karib”den geldiği düşünülmektedir ki, Amerika kıtasında eski dünyaya en yakın yaşayan insan toplulukları bu adanın doğusunda bugünkü Dominik Cumhuriyeti’nde yaşayan Carib Kızılderilileridir. Daha önce bu insanlarla karşılaşan müslüman gemiciler tarafından bu adın verildiği ileri sürülmektedir.
En büyük adanın ise “Grand Turk” diye adlandırılması meseleyi daha iyi anlatmaktadır. Grand Turk (Büyük Türk) Avrupalılar’ın Kanuni Sultan Süleyman Han’a verdikleri bir isimdir.
Bu kadar benzerliğe tesadüf denilemeyeceğine göre…
Muhtemelen buralar Kanuni zamanında Türk denizciler tarafından haritalandırılmıştı. Belki de tıpkı Lundy adası gibi burası bir süre Türk deniz üssü olarak kullanılıyordu.
Tarihle uğraşan onca müessesemiz var. Tarihçilerimizi bu konuya yönlendirseler kim bilir daha neler öğreneceğiz.
KAYNAK
Yedikıta Dergisi, sayı: 160 / Aralık-2021
