Avrupa’nın Hezarfeni: Michael Servetus
Michael Servetus
İspanyol ilâhiyatçı, hekim ve coğrafyacıdır. Avrupa’da kan dolaşımını doğru şekilde inceleyen ilk bilim adamıdır. Bunun yanısıra matematik, gökbilim, meteoroloji, anatomi, eczacılık, hukuk felsefesinde de söz sahibiydi. Bütün bu birikimi yüzünden Avrupanın hezarfeni (bin sanat-bilim sahibi) olarak bilinir.
1511’de doğdu. Babası Kraliyet manastırı noteri Aragonyalı Antonio Servetus, annesi ise zorla hıristiyan yapılan bir yahudi ailesindendir.
Katolik eğitimi aldı. Diller konusunda kabiliyetliydi. Latince, Yunanca, Arapça ve İbranice öğrendi. Kitab-ı Mukaddes’in en eski kopyalarını araştırdı. Bulduğu yazmaları kıyaslayarak okudu. Metinler arasındaki tutarsızlıklar onu Pavlusçu Katoliklikten soğuttu.
Tıp bilgisini geliştirmek amacıyla 1526’da Endülüs’ten arta kalan Gırnata’ya (Grenada) gitti. Burada hıristiyan yağmasından arta kalan tıp ve eczacılık kitaplarını topladı.
Bunlar arasında tarihte ilk defa küçük kan dolaşımını bulan İbnü’n Nefs’in (Alaaddin Ebu’l A’lâ Ali b. Ebi’l Hazm el Kureşî ed Dımeşkî) 1270’li yıllarda telif ettiği kitabını Latince’ye çevirdi. İbnü’n Nefsin bir diğer kitabı olan el Mu’cez fî’t Tıb’dan hem ecza ve hem de hastalıklarla ilgili çok yararlandı.
1531’in Temmuz’unda De Trinitatis Erroribus (Teslisteki Yanlışlıklar), 1532’de ise Dialogorum de Trinitate (Teslis Hakkında Konuşmalar) kitaplarını yazdı. Teslisten arındırılmış bir İncil hazırladıysa da herkese duyuramadı.
1553’te yayınladığı teslisi reddeden kitabı
Fransa’da yaşarken Engizisyon’dan korktuğu için Michel de Villeneuve (Villeneuvelü Michel) takma adını kullandı. 1533’te Batlamyus’un Coğrafya kitabının ilk Fransızca tercümesini yayımladı.
1535’te In Leonardum Fucsium Apologia (Leonard Fuchs’a karşı Savunma), Syruporum Universia Ratio (Şuruplar Hakkında Herşey) adında eczacılık kitapları yayınladı.
1540 yılında suikaste uğramışsa da kurtulmayı başardı.
Teslisteki Yanlışlıları anlatan De Trinitatis Erroribus adlı kitabı
1553’te teslisi reddeden görüşlerini içeren Christianismi Restitutio (Hıristiyanlığın Özüne Dönüş) kitabı bardağı taşıran damla oldu.
Daha önce tanışıp ahbap oldukları Calvin tarafından oyuna getirildi. Şöyle ki, Servetus ve Calvin daha önce mektuplaşıyorlardı. Servetus Michel de Villeneuve adını, Calvin ise Charles d’Espeville adını kullanıyordu.
Servetus bir arkadaşına bu mektuplaşmayla ilgili olarak şöyle yazıyordu. “Servetus, kısa süre önce, zırvalarını içeren hacimli bir posta yolladı. Eğer buraya gelirse ve eğer otoritemin bir değeri varsa, onun buradan canlı ayrılmasına asla izin vermem.” (Latince: si venerit, modo valeat mea autoritas, vivum exire nunquam patiar)
Engizisyonun verdiği ceza
Servetus’in hem bilim, hem de dini sahada popüler olması, Calvin’i kıskandırmış olduğu düşünülmektedir.
16 Şubat 1553’de Servetus Vienne’de iken, tutuklandı. Ancak delil yetersizliğinden serbest bırakıldı.
26 Mart 1553’de Servetus’in gönderdiği mektuplar Calvin tarafından engizisyona yönlendirildi. Bu mektuplar delil kabul edildi.
Katolik kilisesi tarafından Lozan’da, kitaplarıyla birlikte yakılarak öldürüldü.
Hunted Heretic: The Life and Death of Michael Servetus, Roland H. Bainton, (1511-1553), Blackstone-2005
Michael Servetus, Heretic Or Saint?.., Radovan Lovci, CreateSpace Independent Publishing Platform-2008
Ibn Al Nafis and the pulmonary circulation, S. A. Al Dabbagh-1978
The West denies Ibn Al Nafis’s contribution to the discovery of the circulation, George Sarton (cf. Dr. Paul Ghalioungui), Symposium on Ibn al-Nafis, Second International Conference on Islamic Medicine, Kuveyt-1982
