Censor

Censor, Antik Roma’da kullanılan bir memuriyet ünvanıdır. Censor nüfus sayımlarından (census), halkın ahlaki düzeyinin korunmasından ve devlet hazinesinin bazı konularda denetiminden sorumluydu. Bu kelime, günümüzde kullanılan “sansür” kelimesinin de kökenidir.

Census, ilk olarak 6. Roma Kralı Servius Tellius tarafından kurulmuştur. Monarşinin yerine Cumhuriyet kurulduktan sonra, M.Ö. 443’e kadar konsüller censustan sorumluydular. M.Ö. 442’de konsüller seçilmedi, bunun yerine konsül yetkisinde tribünler atandı. Bu, daha yüksek noktaları ele geçirmek isteyen pleblerin bir manevrasıydı. Çünkü sadece patrici sınıfından konsül seçilmesine rağmen, bazı askeri tribünler pleblerdendi. Pleblerin censusde kontrolü ele almasını önlemek isteyen patrici sınıfı, census yetkisini konsüllerden ve tribünlerden alarak, Sadece patrici sınıfından seçilebilecek censor adı verilen iki memuriyet ihdas etti.

Buna rağmen M.Ö. 351’de, Gaius Marcius Rutilus ilk defa pleblerden bir censor atadı. 12 yıl sonra M.Ö. 339’da bir censor‘un pleb olması zorunluluğu getirildi. M.Ö. 131’de ilk defa iki censor de pleb sınıfından seçildi.

İki censor seçilmesinin sebebi, daha önce iki konsülün census’u birlikte yönetmeleriydi. Tıpkı konsüllerde olduğu gibi, görevi sırasında bir censor ölürse, yerine bir başkası seçilirdi. Bu, yalnızca bir kere, M.Ö. 393’te yaşandı. Daha sonra, bu şekilde seçim yapmak “dine aykırı” görülmüş ve iki censorden biri ölürse, diğerinin de görevi bırakması ve iki yeni censor seçilmesi yöntemi uygulanmıştır.

Jaakko Suolahti, The Roman Censors: A Study on Social Structure, London-1952